تحلیل مبانی نظری شیوه‌های تربیتی مبتنی بر جنسیت از نگاه آیات و روایات

هاشمی علی آبادی, سید احمد

تحلیل مبانی نظری شیوه‌های تربیتی مبتنی بر جنسیت از نگاه آیات و روایات

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید احمد هاشمی علی آبادی

استادیار گروه معارف، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

لحاظ نکردن جایگاه خانواده و جنسیت در تربیت، از جمله ایرادات وارد بر نظامهای تربیتی رسمی به‌طور عام و در بحث شیوههای تربیتی به‌‌طور خاص است. این نقیصه، ریشه در مبانی ناتمام و گاه ناصحیح تربیتی دارد. سؤال این است که آیا شیوههای تربیتی، متناسب با تغییر جنسیت، تغییر خواهد یافت یا همواره یکسان خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف پاسخگویی به این پرسش، به بررسی مبانی نظری تربیت مبتنی بر جنسیت پرداخته و با روشی توصیفی_تحلیلی، عمدهترین مبانی نظری تربیت مبتنی بر مؤلفهی جنسیت را بر اساس آیات و روایات بررسی کرده است. برابری ارزشی زن و مرد از نگاه آیات و روایات، تربیت بر مدار تساوی و تفاوت زن و مرد، نه تشابه (تناسبمحوری)، ربوبیت، هدفمندی و حکمت خداوند، توجه به تناسب میان تکوین و تشریع و محوریت خانواده و جنسیت در تربیت، مهمترین مبانی به‌‌دست‌ آمده در این پژوهش است که بر اساس آن‌ها، میتوان بر متفاوت بودن شیوههای تربیتیِ دختران و پسران، حداقل در برخی موارد حکم کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Theoretical Foundations of Gender-Based Education from the View of Verses and Narrations

نویسنده [English]

Seyed Ahmad Hashemi Aliabadi

Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Theology, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

One of the deficiencies of the formal education system in general and educational methods in particular, is neglecting the role of gender in education. This deficiency came from incomplete and sometimes inappropriate foundations of education. The basic question is whether educational methods, by sex change, will be different in some cases or in all cases are the same. The present study aimed to answer this question, examine the theoretical foundations of gender-based education according to the verses and narrations, by using a descriptive-analytical method. Equality of values of men and women from the perspective of verses and narratives, education on the equality or difference of men and women, nor the similarity (distortion), God's purpose and wisdom, attention to the proportion between nature and Sharia law, being centered the family and gender in education, are the most important foundations in this research that, based on them,and it is possible to determine the difference in the educational methods of girls and boys, at least in some cases.

کلیدواژه‌ها [English]

foundations
Gender
Educational Methods
education
Verses and Narrations

مراجع

قرآن کریم؛ ترجمه الهی قمشهای
ابن‌بابویه، محمدبنعلی؛ علل الشرایع؛ چاپ دوم، قم: داوری، 1385ش.
______________؛ من لایحضره الفقیه؛ چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین، 1413ق.
اعرافی، علی‌رضا؛ فقه تربیتی؛ جلد 1، چاپ دوم، قم: موسسه فرهنگی اشراق و عرفان، 1391ش.
بستان، حسین؛ اسلام و تفاوتهای جنسیتی در نهادهای اجتماعی؛ چاپ سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391ش.
بهشتی، محمد؛ مبانی تربیت از دیدگاه قرآن؛ چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387ش.
بی. هارلوک، الیزابت؛ روانشناسی شخصیت با تأکید بر تحلیل عوامل مؤثر بر رشد شخصیت؛ ترجمه و تلخیص: پرویز شریفی درآمدی و محبوبه حاجنوروزی؛ چاپ دوم، تهران: آوای نور، 1393ش.
جعفربنمحمد؛ امام صادق^(ع)، مصباح الشریعه؛ چاپ اول، بیروت: اعلمی، 1400ق.
جمعی از نویسندگان؛ جستاری در هستیشناسی زن: زن در فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ سوم، قم: مؤسسه امام خمینی، 1388ش.
جمعی از نویسندگان؛ فمینیسم و دانشهای فمینیستی؛ چاپ اول، قم: مرکز مطالعات زنان، 1382ش.
جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم، چاپ سوم، قم: نشر اسراء، 1390.
جوادی آملی، عبدالله؛ زن در آینه جلال و جمال؛ چاپ اول، قم: اسراء، 1375ش.
حرّ عاملی، محمدبنحسن؛ وسایل الشیعه؛ چاپ اول، قم: مؤسسه آلالبیت، 1409ق.
حقشناس، علیمحمد؛ و دیگران؛ فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی- فارسی؛ چاپ اول، تهران: فرهنگ معاصر، 1381ش.
حمیری، عبداللهبنجعفر؛ قرب الاسناد (ط-الحدیثه)؛ چاپ اول، قم: مؤسسه آلالبیت، 1413ق.
خمینی، سید روح‌الله؛ صحیفه امام؛ جلد 16، چاپ چهارم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385ش.
دورانت، ویل؛ لذات فلسفه؛ ترجمه عباس زریاب؛ چاپ 17، تهران: علمی و فرهنگی، 1384ش.
________؛ تاریخ تمدن (عصر ایمان)؛ ترجمهی ابوالقاسم طاهری و دیگران؛ چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی، 1373ش.
دهخدا، علیاکبر؛ لغت نامه؛ چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران، 1377ش.
رازی، فخرالدین؛ ابوعبدالله محمدبنعمر؛ مفاتیح الغیب؛ چاپ سوم، بیروت: دار احیاء تراث، 1420ق.
رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ پرسش و پاسخهای قرآنی؛ قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآنی، 1385ش.
ریترز، جرج؛ نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر؛ ترجمهی محسن ثلاثی؛ چاپ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی، 1383ش.
زکی علی، السید ابوغضه؛ المرأه فی الیهودیه و المسیحیه و الاسلام؛ چاپ اول، مصر: دارالوفاء، 1424ق.
زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی، 1419ق.
زیبایینژاد، محمدرضا؛ جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی؛ چاپ اول، قم: هاجر، 1391ش.
_____________؛ هویت و نقشهای جنسیتی (مجموعه مقالات)؛ چاپ اول، تهران: مرکز امور زنان و خانواده، 1388ش.
سیف، سوسن؛ و همکاران؛ روانشناسی رشد؛ جلد 1، چاپ اول، تهران: سمت، 1379ش.
شریف رضی، محمدبنحسن؛ نهج‌البلاغه (للصبحی صالح)؛ چاپ اول، قم: هجرت، 1414ق.
طباطبایی، سید محمدکاظم؛ منطق فهم حدیث؛ چاپ اول، قم: مؤسسه امام خمینی، 1390ش.
طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1411ق.
طبرسی، فضلبنحسن؛ جوامع الجامع؛ چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران، 1377ش.
طوسی، محمدبنحسن؛ الغیبه؛ چاپ اول، قم: دارالمعارف الاسلامیه، 1411ق.
عاشور، قاسم؛ 1000 سؤال و جواب فی القرآن الکریم؛ چاپ اول، بیروت: دار ابن حزم، 1422ق.
علمالهدی، علیبنحسین (سید مرتضی)؛ امالی؛ چاپ اول، قاهره: دارالفکر العربی، 1998م.
فیض کاشانی، محسن؛ الاصفی فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ق.
_____________؛ تفسیرالصافی؛ چاپ دوم، تهران: مکتبه الصدر، 1415ق.
قطب، سید ابن ابراهیم شاذلی؛ فی ظلال القرآن؛ چاپ 17، بیروت: دارالشروق، 1412ق.
کارل، الکسیس؛ انسان موجودی ناشناخته؛ ترجمهی عنایت (عنایت‌الله شکیباپور)؛ چاپ هشتم، تهران: امیر بهادر، 1378ش.
کلینی، محمدبن یعقوببن اسحاق؛ الکافی (ط-دارالحدیث)؛ چاپ اول، قم: دارالحدیث، 1429ق.
گرو، بنوات؛ زنان از دید مردان، ترجمه محمدجعفر پوینده، چاپ سوم، تهران: جامی، 1379ش.
گروهی از نویسندگان زیر نظر آیتالله مصباح یزدی؛ فلسفه تعلیم و تربیت؛ چاپ دوم، تهران: مدرسه، 1391ش.
گری، جان؛ مردان مریخی زنان ونوسی؛ ترجمهی انتشارات چاف؛ چاپ چهارم، قم: ملینا، 1388ش.
گلن، ویلیام و مرتن، هنری؛ کتاب مقدس؛ ترجمهی فاضل خان همدانی؛ چاپ اول، تهران: اساطیر، 1380ش.
گنجی، حمزه؛ روانشناسی تفاوت‌های فردی؛ چاپ دوم، تهران: موسسه انتشاراتی بعثت، 1370ش.
________؛ روانشناسی عمومی؛ چاپ 62، تهران: ساوالان، 1392.
گیدنز، آنتونی؛ جامعهشناسی؛ ترجمهی منوچهر صبوری کاشانی؛ چاپ سوم، تهران: نی، 1376ش.
لطفی، محمدحسن؛ دورهی کامل آثار افلاطون؛ چاپ سوم، تهران: خوارزمی، 1380ش.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی؛ بحار الانوار؛ چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث، 1403ق.
مصباح یزدی، محمدتقی؛ پرسشها و پاسخها؛ چاپ هشتم، قم: مؤسسه امام خمینی، 1391ش.
مطهری، مرتضی؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ چاپ 35، تهران: صدرا، 1382ش.
معاونت پژوهش؛ تقویت نظام خانوداه و آسیبشناسی آن (مجموعه مقالات)؛ چاپ چهارم، قم: مؤسسه امام خمینی، 1388ش.
_________؛ جنسیت از منظر دین و روانشناسی (مجموعه مقالات)؛ چاپ اول، قم: مؤسسه امام خمینی، 1390ش.
مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چاپ اول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1374ش.
مولر آکین، سوزان؛ زن از دیدگاه فلسفه سیاسی غرب؛ ترجمهی ن. نوری زاده؛ چاپ اول، تهران: قصیده‌سرا و انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، 1383ش.
مهریزی، مهدی؛ شخصیت و حقوق زن در اسلام؛ چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی، 1386ش.